Chế độ nuôi dưỡng trẻ bị tiêu chảy

Tiêu chảy (TC) là một bệnh khá phổ biến ở trẻ em đồng thời cũng là nguyên nhân gây suy dinh dưỡng (SDD) và tử vong cao ở các nước đang phát triển. Nguyên nhân gây tiêu chảy là do nhiễm khuẩn virut (Rotavirus...),

PGS. Đào Ngọc Diễn

Tiêu chảy (TC) là một bệnh khá phổ biến ở trẻ em đồng thời cũng là nguyên nhân gây suy dinh dưỡng (SDD) và tử chiến cao ở các nước đang sản xuất. Nguyên nhân gây tiêu chảy là do nhiễm khuẩn virut (Rotavirus...), vi khuẩn (E.Coli, Shigella, Campylobacter Jejuni, Samonella, phẩy khuẩn tả...), ký sinh trùng (Amip, L.Giardia, Gryptosporidium...).

Điều trị TC chủ đạo là bình phục nước và điện giải theo mức độ mất nước, dùng kháng sinh có lí, không dùng thuốc cầm TC.

Thông thường khi trẻ bị TC, trẻ thường kém ăn, nôn trớ, ăn uống kiêng khem, thức ăn giá trị dinh dưỡng thấp. Dường như sự hấp thu các chất dinh dưỡng giảm 30% nhất là lipid, protein do tổn thương các liên bào hấp thu của niêm mạc ruột, các men disaccharidasekhác thường là lactase giảm, nồng độ muối mật trong lòng ruột cũng giảm ảnh hưởng đến hấp thu mỡ. Để bình phục tổn thương liên bào ruột và bù lại protein mất qua đường tiêu hóa thì phải tăng nhu cầu dinh dưỡng nhưng lượng thức ăn đưa vào lại giảm khiến trẻ dễ sụt cân, hơn nữa nếu TC xảy ra thường xuyên sẽ ảnh hưởng đến tăng trưởng có nguy cơ SDD.

Nuôi dưỡng có tác dụng thúc đẩy bình phục sớm tổn thương niêm mạc ruột tác dụng tụy và các men disaccharidase ở vi nhung mao ruột nhằm rút ngắn thời gian TC, giảm nguy cơ tái diễn các đợt TC và phòng chống thiếu hụt dinh dưỡng.

Nuôi dưỡng trong khi tiêu chảy

Mặc dầu trong thời gian bị TC, quá trình hấp thu thức ăn có giảm hơn tầm thường nhưng vẫn hấp thu qua ruột 60%. Do vậy trong suốt quá trình TC cần cho trẻ ăn đủ khẩu phần thì vận tốc tăng trưởng đạt gần như tầm thường. Nếu ăn không đủ khẩu phần trẻ sẽ sụt cân hoặc không tăng cân.

Tùy theo lứa tuổi và nguyên tắc ăn của trẻ trước khi bị TC để dùng nguyên tắc ăn phù hợp.

Nếu trẻ đang bú mẹ vẫn phải tiếp tục cho bú, bú nhiều lần hơn tầm thường. Sữa mẹ vẫn dung nạp tốt, những trẻ tiếp tục bú mẹ khi bị TC thường có lượng phân bài tiết ít hơn và TC cũng khỏi nhanh hơn so với những trẻ không được bú mẹ.

Những trẻ nuôi nhân tạo bằng sữa bò thì vẫn tiếp tục cho ăn và trong hai ngày đầu TC thì nên pha loãng sữa ½ rồi tăng đậm độ như tầm thường. Nếu có thể hiện mất nước thì trong quá trình bù nước 4-6 giờ kết thúc ăn bữa sau đó lại tiếp tục cho ăn.

Nếu trẻ không dung nạp lactose sữa bò thường thể hiện các triệu chứng sau:

Khối lượng phân và số lần TC tăng khi ăn sữa và giảm khi kết thúc ăn.

Xuất hiện các triệu chứng mất nước rõ.

pH phân dưới 5,5.

Khi trẻ có thể hiện không dung nạp sữa bò thì nên dùng sữa không có lactose hoặc sữa chua. Nếu sau 2 ngày TC tiến triển xấu thì kết thúc ăn sữa bò thay bằng sữa đậu nành. Sau khi kết thúc tiêu chảy, cho trẻ ăn lỏng lẻo sữa hoặc các cống phẩm của sữa.

Đối với trên 6 tháng tuổi tiếp tục cho ăn bổ sung, thức ăn bổ sung có đủ dinh dưỡng, 50% năng lượng cung ứng từ thức ăn bổ sung. Nếu dùng nước cháo để bù dịch chống mất nước thì vẫn phải cho ăn những thức ăn giàu protein năng lượng. Nên chia thức ăn làm nhiều bữa trong ngày để trẻ tiêu hóa hấp thu thức ăn lỏng lẻo và bảo đảm đủ số lượng thức ăn quan trọng.

Nuôi dưỡng sau khi kết thúc TC

Ở thời kỳ bình phục trẻ rất mau đói, cơ thể tiêu thụ năng lượng cao và vận tốc tăng cân cũng cao hơn tầm thường. Do vậy cần ăn thêm mỗi ngày 1 bữa kéo dài trong 2 tuần đối với TC và kéo dài 1 tháng đối với TC kéo dài.

Chế độ ăn trong TC

+ Lựa chọn thực phẩm; dễ tiêu hóa, ít xơ sợi, hút độc, không sinh hơi, không gây dị ứng; ít lactose hoặc không có lactose; có nhiều kẽm, kali, beta-caroten.

+ Các loại thực phẩm thường dùng cho trẻ tiêu chảy; gạo, khoai tây; thịt gà, lợn, bò; sữa bò ít lactose, sữa chua, sữa đậu nành; cà rốt, táo, chuối, hồng xiêm; dầu ăn.

(PGS. Đào Ngọc Diễn)