Bệnh xơ phổi là tình trạng tổn thương mạn tính mô ở sâu bên trong phổi khiến cho mô phổi bị dày lên, cứng hơn do mất tính đàn hồi (tính giãn nở) và tạo sẹo. Chính các sẹo này gọi là xơ phổi. Vì phổi bị xơ sẹo và cứng hơn gây hạn chế kĩ năng hít thở của người bệnh.
Những nguyên do gây xơ phổi
Các nghiên cứu cho thấy có nhiều nguyên nhân gây ra xơ phổi gồm: thứ phát sau các bệnh lao phổi, viêm phổi, nhồi máu phổi; Do bận bịu bệnh bụi phổi vì hít phải các chất như silica, asbestos (a-mi-ăng), bụi than ở hầm mỏ, beryl; Bệnh viêm phế nang dị ứng ngoại lai như: bệnh phổi do nấm, người nông dân hít phải nấm mốc rơm rạ, người nuôi chim gà, vịt, ngan, ngỗng...; Do nhiễm các hóa chất, hơi độc, khí dung…; Mắc bệnh mô hạt sarcoidosis; Do dùng các loại thuốc: aminodarone, busulfan, methotrexate, penicilamine và các chất gây kích thích như cocain, heroin… Do tiếp xúc với tia xạ; Mắc các bệnh: xơ cứng bì, luput ban đỏ hệ thống, viêm khớp dạng thấp, viêm gan siêu vi C, hội chứng suy giảm miễn dịch…; Do di truyền, trong gia đình có người thân bận bịu các bệnh xơ phổi vô căn, bệnh u xơ cứng…
Tổn thương trong bệnh xơ phổi trên phim Xquang.
Các nhà chuyên môn cho biết có một số nhân tố nguy cơ gây xơ phổi là: do dùng thuốc, do môi trường và nghề nghiệp; người hút thuốc lá, thuốc lào, hay có tiền căn hút thuốc trước đây; Bệnh nhân bận bịu bệnh trào ngược dạ dày - thực quản, bận bịu các bệnh nhiễm khuẩn; Do di truyền…Độ tuổi thường gặp là 50-70 tuổi; Nhưng người bệnh bận bịu các bệnh phổi mô kẽ như sarcoidosis, bệnh lý mô cấu kết và các bệnh phổi do di truyền thì thường trẻ tuổi.
Xơ phổi có thể sinh ra sau một số bệnh lý nên gọi là xơ phổi thứ phát, hay cũng có thể không tìm thấy bệnh lý nào trước khi xảy ra xơ phổi (gọi là xơ phổi vô căn). Có 3 dạng xơ phổi là: xơ phổi thứ phát sau khi có tổn thương phổi như sau lao phổi, viêm phổi, nhồi máu phổi; xơ phổi khu trú do hít phải các chất gây kích thích như bụi than, silica; bệnh phổi mô kẽ lan tỏa, xơ phổi vô căn và bệnh viêm phế nang dị ứng ngoại lai (còn gọi là bệnh viêm phổi tăng cảm).
Cần phân biệt bệnh xơ phổi với bệnh lý phổi khác
Một người bệnh bận bịu xơ phổi thường có các dấu hiệu tùy thuộc bệnh lý nền có sẵn. Bệnh có thể sinh ra cấp tính với đợt bùng phát rồi sau đó thuyên giảm. Hoặc cũng có thể sinh ra bán cấp với các đợt bệnh tái phát rồi thuyên giảm nhiều lần. Có khi bệnh cũng có thể sinh ra âm ỉ, mạn tính, tiến triển lỏng lẻo. Các dấu hiệu chính là: không thở được, thở mệt; ho kéo dài; khò khè; ho ra máu; đau ngực. Nếu nghe phổi phát hiện ran nổ nhỏ hạt cuối thì hít vào. Bệnh nhân có dấu hiệu tím trung ương, ngón tay dùi trống, tăng áp phổi, suy tim phải nếu bệnh ở giai đoạn muộn. Một số người bệnh được phát hiện bệnh tình cờ qua kiểm tra Xquang phổi và đo hô hấp ký, chẳng hạn như kiểm tra sức khỏe ở những người có nguy cơ bệnh do nghề nghiệp.
Xét nghiệm công thức máu có thể có thiếu máu nhẹ; phát hiện được kháng thể tự miễn: kháng thể kháng nhân... Làm khí máu động mạch: thường thấy giảm độ bão hòa ôxy máu. Kiểm tra tính năng phổi có thể thấy: hội chứng hạn chế, giảm bàn bạc khí… Chụp phim Xquang phổi có thể thấy tổn thương nốt hay lưới, tổn thương dạng tổ ong ở giai đoạn trễ và khi tình trạng bệnh đã nặng.
Bệnh xơ phổi cần phân biệt với các bệnh phổi khác có dấu hiệu giống với xơ phổi như: bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính; hen; giãn phế quản; suy tim sung huyết; bệnh ung thư phổi…
Can thiệp để cải thiện chất lượng sống của người bệnh
Đến nay, hầu như không có điều trị hiệu quả cho bệnh xơ phổi. Một số can thiệp có thể làm cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Việc điều trị chỉnh sửa tùy theo từng người bệnh, cần can thiệp vào nguyên nhân gây ra tình trạng xơ phổi.
Các cách thức cung cấp trong điều trị xơ phổi gồm: ngưng thuốc lá; tránh các nhân tố môi trường hay nhân tố nghề nghiệp là nguyên nhân gây ra bệnh (tránh nhiễm các hóa chất, khói, bụi); ngưng dùng các thuốc có liên quan hay là nguyên nhân gây ra bệnh; tiêm phòng bệnh cúm và phòng bệnh do phế cầu; dùng oxy liệu pháp đối với người bệnh thiếu oxy máu; phục hồi tính năng hô hấp; thực hiện một vẻ ngoài dinh dưỡng trọn vẹn.
Phẫu thuật ghép phổi là qui định điều trị hiệu quả cho bệnh xơ phổi. Tuy nhiên, phẫu thuật ghép phổi có nhiều nguy cơ và biến chứng và chỉ áp dụng được cho số ít người bệnh.
Phòng bệnh vẫn là tốt nhất
Xơ phổi gây tổn thương khó phục hồi và không thể điều trị hiệu quả. Cho nên mọi người cần tích cực phòng tránh bệnh. Các cách thức phòng bệnh gồm: phòng tránh các bệnh nhiễm khuẩn như lao phổi, viêm phổi, nấm phổi… Người công tích cần đeo khẩu trang, mặc đồ bảo hộ công tích để tránh hít phải vi nấm, bụi than, hóa chất… Điều trị tích cực các bệnh xơ cứng bì, luput ban đỏ hệ thống, viêm khớp dạng thấp, viêm gan siêu vi C, hội chứng suy giảm miễn dịch… Tránh hoặc hạn chế dùng các chất kích thích như cocain, heroin… Bỏ hút thuốc lào, thuốc lá.
ThS. Ninh Văn Tiến
0 nhận xét:
Đăng nhận xét