Vào mùa thu, việc ăn uống,điều dưỡng cần để ý làm bình hòa khí ôn táo, kỵ các thực phẩm có tính hànlương (lạnh, mát) hoặc tân nhiệt (cay, nóng). Mùa thu cần cấu kết thực bổ (ănuống bồi bổ) với dược bổ (thuốc bổ dưỡng), chứ không chỉ đơn thuần áp dụngriêng mặt nào.
Mùa thu gồm 6 tiết khí Lậpthu, Xử thử, Bạch lộ, Thu phân, Hàn lộ, Sương giáng (tức là ba tháng 7, 8, 9 âmlịch).
Theo học thuyết Ngũ hành thìmùa thu thuộc hành Kim, và tạng phế trong ngũ tạng cũng thuộc Kim. Trong mùathu, người ta dễ bị các bệnh của hệ hô hấp, bệnh của đại trường, như đại tiệnbí, đại tiện táo, viêm dạ dày-ruột cấptính, bệnh viêm nhiễm như lỵ a-mip, thương hàn, viêm não B, sốt rét…
Sau đây là những món ăn cóích cho sức khỏe trong mùa thu:
Nước hoài sơn (củ mài, sơndược): hoài sơn 150g, rửa tinh khiết
nạo vỏ
thái lát, cho vào nồi thêm ít nước nấu lấy nước cốt. Ăn hoài sơn, uống nước, dùng cho người bị laophổi, ho, ra mồ hôi trộm hay tự ra mồ hôi.
Cháo hoài sơn: hoài sơn sống120g, gạo tẻ 50g.
Hoài sơn thái lát, gạo votinh khiết
, hai thứ nấu cháo, chia ăn nhiều lần trong ngày. Hoặc dùng hoài sơn sống60g, ý dĩ nhân sống 60g, hồng khô 30g, gạo tẻ 50g, nấu thành cháo nhừ để ăntrong ngày.
Hoài sơn có tình bình hòa,chứa nhiều chất dinh dưỡng. Có công dụng bồi dưỡng khí lực, thủy giải tinh bột,giúp sức tiêu hóa, bổ khí kiện tỳ.
Hồ đào nhục hấp hồng khô: hồđào nhục (quả óc chó) 100g, quả hồng khô 100g, cùng cho vào 1 tô chưng cáchthủy cho chín.
Ngày ăn một lần vào lúc đóibụng.
Cháo ý dĩ - táo đỏ: gạo nếp50g, ý dĩ 30g, táo đỏ 8 quả.
Tất cả rửa tinh khiết
, cùng cho vàonồi nấu thành cháo nhừ, chia ăn 2 - 3 lần trong ngày.
Nước bách hợp (củ tỏi rừng):bách hợp tươi 2 - 3 củ (thân hành), tách múi làm đôi, rửa tinh khiết
, vắt lấy nước,uống với nước ấm.
Bách hợp nấu đường: bách hợptoàn diện, tách múi làm đôi rửa tinh khiết
, cho vào nồi thêm nước nấu nhừ, thêm đườngtrắng, dùng lượng toàn diện tùy lúc.
Bách hợp nấu mía: bách hợp60g, tách múi làm đôi rửa tinh khiết
, cho vào nồi thêm nước nấu chín, đổ vào nướcmía, nước vắt cà rốt mỗi thứ nửa ly, trộn đều. Dùng uống sáng và chiều, ngày 1thang, dùng cho lao phổi do hư nhiệt.
Bách hợp có vị đắng, tínhhàn, công dụng nhuận phế, tiêu đàm, trừ ho, tkhô nóng
nhiệt, dưỡng tâm, an thần, lợitiểu. Thường dùng trong các trường hợp phế hư, lao phổi, ho khan hoặc ho có đàmvàng đặc, ho ra máu, viêm phế quản, suy nhược thần kinh, tim đập mạnh, hồi hộp,phù thũng.
Cá chạch nấu tỏi: tỏi 1 củ,lột vỏ; cá chạch 2 con, bỏ nội tạng rửa tinh khiết
. Tất cả cùng cho vào nồi thêm nướcnấu canh. Ăn cá, uống nước canh, ngày ăn 1 lần.
Canh cá chép nấu táo đỏ: cáchép 1 con, cạo vảy bỏ nội tạng, rửa tinh khiết
; táo đỏ bỏ hột 10 quả, cùng với cácho vào nồi thêm nước nấu canh.
Ăn cá, táo, uống nước canh,cách ngày ăn 1 lần.
Nước vắt lê - củ sen - tỏi:nước vắt quả lê 50ml, nước vắt củ sen 30ml, nước vắt tỏi 5ml, tất cả cùng trộnđều trong ly, một lần uống tinh khiết
, ngày 1 lần.
Phổi heo tiềm hạnh nhân: phổiheo 1 đôi, rửa tinh khiết
, ép ra nước và máu, thái lát cho vào nồi thêm nước, đổ vàohạnh nhân toàn diện nấu chín. Uống canh ăn phổi heo.
Trà ngân nhĩ: gồm mộc nhĩtrắng 20g, đường phèn 20g, trà tốt 15g.
Rửa tinh khiết
mộc nhĩ trắng, chovào nồi cùng với đường phèn và nước toàn diện để hầm cho nhừ. Ngâm trà với nướcsôi khoảng 5 phút rồi lọc lấy nước cho vào nồi canh mộc nhĩ trắng, trộn đều.
Ngày uống 1 thang, uống vàolúc nào cũng được. Tác dụng bổ âm, nhuận phế, trừ đàm. Rất thích hợp với nhữngngười có tạng gầy, da khô, hay bị ho khan hoặc có đàm đặc.
Song nhĩ thang: gồm mộc nhĩtrắng 10g, mộc nhĩ đen (nấm tai mèo) 10g, đường phèn 30g.
Lấy hai loại mộc nhĩ trắng vàđen đem ngâm nước nóng cho nở, ngắt bỏ chân, loại tạp chất, rửa tinh khiết
rồi chovào bát cùng với đường phèn và nước toàn diện. Đưa bát vào nồi hấp hoặc chưng cáchthủy khoảng 1 giờ cho mộc nhĩ chín là được.
Khi dùng, ăn luôn cả mộc nhĩlẫn nước đường. Ngày dùng 2 lần, trước bữa ăn từ 1 - 2 giờ. Tác dụng bổ âm, bổthận, nhuận phế.
Món ăn này rất thích hợp vớingười bị xơ vữa động mạch, huyết áp cao do can thận âm hư, người thường ho hendo phế âm hư.
Canh hải sâm ngân nhĩ: hảisâm 25g, ngân nhĩ 20g, rượu vang, muối, mỗi thứ lượng thích hợp.
Hải sâm xắt thành miếng nhỏ,ngân nhĩ ngâm trong nước ấm, xé thành miếng nhỏ, bỏ hai thứ vào nước sôi rửatinh khiết
, vớt ra để ráo.
Cho một lượng nước thích hợpvào nồi, bỏ hải sâm, ngân nhĩ, rượu, muối, dùng lửa nhỏ nấu 10 phút là được.Dùng trong các bữa ăn.
Nước ngân nhĩ, chuối tiêu:ngân nhĩ 30g, chuối tiêu 1 quả.
Ngân nhĩ rửa tinh khiết
, thêm nướcnấu nhừ, chuối tiêu thái đoạn ngắn cùng nấu với ngân nhĩ một lát là có thể ănđược. Mỗi ngày ăn một bát.
Vịt nấu hạt sen: vịt 1 con,hạt sen 50g, cải bẹ trắng 50g, gừng 5g, hành 5g, tỏi 10g, muối một ít.
Hạt sen ngâm nước ấm; cảingâm nước, rửa tinh khiết
; vịt làm tinh khiết
, bỏ đuôi, móng và nội tạng, ướp gừng, hành,tỏi đập dập.
Bỏ vịt và hạt vào nồi, đổ vàochừng nửa lít nước, dùng lửa lớn nấu sôi. Sau đó vặn lửa nhỏ nấu thêm 45 phútthì cho cải vào, nấu đến khi nước sôi lại là được. Mỗi tuần ăn một lần.
Tác dụng bổ thận âm, bổ phế,trừ ho, hạ huyết áp.
Vịt hầm hoài sơn, câu kỷ tử:thịt vịt 100g, câu kỷ tử 10g, hoài sơn 30g, gia vị các loại.
Vịt làm tinh khiết
, cho vào nồi đấtcùng các dược liệu, thêm nước toàn diện để hầm nhừ rồi nêm gia vị. Chia ăn vài lầntrong ngày.
Tác dụng bổ phế, bổ tinh khí,cường gân cốt, dùng cho các trường hợp phế khí suy, ho suyễn, cơ thể suy nhược,gầy còm, ốm yếu.
Gà ác hầm nhị đông: gà ác 1con, thiên môn đông 20g, mạch môn đông 20g, rượu khai vị 10g, muối 4g, bột nêm3g, gừng 5g, hành 10g, tiêu bột 3g.
Thiên môn đông tẩm nước choướt; mạch môn đông ngâm nước một đêm, đập vỡ, lấy cọng cứng bên trong ra, rửatinh khiết
. Gà ác làm tinh khiết
, mổ bỏ nội tạng và móng. Gừng đập dập; hành xắt khúc.
Cho tất cả nguyên liệu vàonồi chưng với 2 lít nước; dùng lửa lớn nấu sôi mạnh, để lửa nhỏ, hầm khoảng 30phút; nêm muối, bột nêm, tiêu bột vào là được. Dùng ăn vào lúc đói bụng.
Tác dụng bổ phế, bổ thận, tưâm, bổ huyết, trừ ho suyễn, giảm béo bệu.
Thiên đông còn gọi là thiênmôn đông. Có công dụng dưỡng âm tkhô nóng
nhiệt, nhuận phế bổ thận. Mạch đông còngọi là mạch môn đông, công dụng giống như thiên đông.
Hai loại dược liệu này làthuốc Nam,rất thích hợp với các chứng âm hư phế táo, miệng khô, ho có đàm, âm hư thấpnhiệt, oi bức
hâm hấp vào buổi chiều, ra mồ hôi trộm (đạo hãn), chân gối têmềm.
Lương y ĐINH CÔNG BẢY
0 nhận xét:
Đăng nhận xét